Η ενδοσκοπική χειρουργική ρινός και παραρρινίων (Functional Endoscopic Sinus Surgery - FESS) αναφέρεται ως λειτουργική και βασίζεται στην παραδοχή ότι ο βλεννογόνος των κόλπων αποκαθίσταται στο φυσιολογικό όταν παύσει η απόφραξη των στομίων τους. H τεχνική εφαρμόζεται αρκετές δεκαετίες στη Β. Αμερική και Ευρώπη αλλά και αρκετά χρόνια στην Ελλάδα. Τα τελευταία χρόνια έχει πάρει ένα πολύ μεγάλο μερίδιο στη ρινοχειρουργική, από την κλασική ενδορινική χειρουργική, γιατί στοχεύει στη ρίζα του προβλήματος, προσπαθώντας να εξαλείψει την αιτία του, διαμορφώνοντας όσο το δυνατόν ιδανικότερες συνθήκες για την σωστή λειτουργία του ρινικού βλεννογόνου. Η διαφορετικότητα της εν λόγω χειρουργικής τεχνικής έγκειται στο γεγονός ότι σέβεται τα ανατομικά στοιχεία της περιοχής πολύ περισσότερο απ’ ότι κλασικές τεχνικές. Αυτό επιτυγχάνεται χρησιμοποιώντας μεθόδους και εργαλεία ελάχιστα παρεμβατικά.
Οι ενδείξεις της μικροχειρουργικής στην ωτορινολαρυγγολογία για τις νόσους ρινός - παραρρινίων περιλαμβάνουν την υποτροπιάζουσα οξεία ή χρόνια κολπίτιδα, τους ρινικούς πολύποδες, την μυκητιασική κολπίτιδα, την βαροκολπίτιδα, τους χοανοπολύποδες, την ατρησία ρινικών χοανών, τους καλοήθεις όγκους (οστέωμα, αιμαγγειοπερικύτωμα), την αφαίρεση ξένου σώματος, τις κεφαλαλγίες ρινικής αιτιολογίας, τις βλεννογονοκήλες και την αντιμετώπιση ρινορραγιών.
Ο προεγχειρητικός έλεγχος περιλαμβάνει το βασικό έλεγχο που γίνεται σε όλα τα χειρουργεία: εξετάσεις αίματος, καρδιολογική εκτίμηση, ακτινογραφία θώρακος. Επιπλέον όμως είναι απαραίτητα: η διαγνωστική ενδοσκόπηση ώστε να ελεγχθεί διεξοδικά η ρινική κοιλότητα και τα στόμια των κόλπων, εξέταση που πρέπει να γίνεται σε κάθε ασθενη που παρουσιάζει δυσχέρεια ρινικής αναπνοής με ελεγχο και του ρινοφάρυγγα και η αξονική τομογραφία σπλαχνικού κρανίου, ώστε να μελετηθεί λεπτομερώς η παθολογική εστία και η έκτασή της και συγχρόνως να εκτιμηθεί η ιδιάζουσα ανατομία των οστών και του μέσου ρινικού πόρου, καθώς και τυχόν ανατομικές παραλλαγές τους που δυσχεραίνουν τον αερισμό των κόλπων (κυριότερη αντένδειξη είναι η άγνοια της ανατομίας και των παραλλαγών της, καθώς και η έλλειψη εμπειρίας και κατάλληλου εξοπλισμού).
Σήμερα, η εξέλιξη της τεχνολογίας επιτρέπει την εξέταση και χειρουργική προσπέλαση χρησιμοποιώντας κάτοπτρα ψυχρού φωτισμού, ενδοσκόπια διαφόρων μοιρών, κάμερα και βιντεοσκόπηση, χρήση διεγχειρητικης πλοηγησης (navigator) κ.α. έχοντας την ακρίβεια στους χειρισμούς χάρη στα εξελιγμένα εργαλεία της μικροχειρουργικής, την άριστη ορατότητα του χειρουργικού πεδίου, τις λιγότερες επιπλοκές, την έλλειψη ουλών και την ταχεία ανάρρωση σε επεμβάσεις που στο παρελθόν ήταν δύσκολες και ίσως επικίνδυνες, έχουν καταστήσει την ενδοσκοπική μικροχειρουργική ανεκτίμητο εργαλείο στα χέρια των ωτορινολαρυγγολόγων.